ROLA BAJKOTERAPII W ŻYCIU DZIECKA
Strach i lęk występują u wszystkich dzieci, są podstawowymi emocjami w rozwoju małego dziecka. Pojęcia te stosowane są często zamiennie, jednak stanowią odmienne stany emocjonalne. Strach jest emocją wrodzoną i pojawia się jako reakcja na czynnik zagrażający – ból, głośne dźwięki, ostre światło. Lęk natomiast nie jest związany z bólem czy bezpośrednim zagrożeniem. Jest procesem wewnętrznym i reakcją na stresującą sytuację.
Aby pomóc dzieciom w zwalczaniu lęków należy sięgnąć po oddzielną grupę bajek, którą reprezentują bajki terapeutyczne. Wykorzystywane są one w bajkoterapii. Bajki te są tak zbudowane i napisane, żeby dzieci znalazły w nich swoje uczucia i problemy, z którymi się zmagają. Bajki terapeutyczne pozwalają zrozumieć dzieciom, że problemy, z którymi się borykają dotyczą również innych dzieci oraz pokazują, że strach, smutek lub wstyd jest czymś zwyczajnym i naturalnym.
Bajki terapeutyczne wykorzystywane są w terapii dzieci w wieku 4–9 lat. Bohaterami bajek są najczęściej małe dzieci, zwierzęta lub zabawki, a świat ukazany jest z punktu widzenia dziecka. Wyróżniamy trzy rodzaje bajek terapeutycznych: relaksacyjną, psychoedukacyjną i psychoterapeutyczną.
Głównym celem bajek relaksacyjnych jest uspokojenie dziecka, natomiast zadaniem bajek psychoedukacyjnych i bajek psychoterapeutycznych jest zniwelowanie lęku poprzez stworzenie odpowiedniego klimatu (zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, atmosfera pełna ciepła i bliskości).
Bajka relaksacyjna
Bajka relaksacyjna oparta jest na wizualizacji, którą przeprowadza się w wyobraźni dzieci. Historia takiej bajki przedstawiona jest dziecku w miejscu znanym, które jest bezpieczne. Opowiadana jest spokojnie, co wywołuje stan rozluźnienia i wyciszenia. Pomocne okazują się opisy uroczych miejsc i przyjemnych wydarzeń związanych z lataniem, kąpielą w jeziorze, oglądaniem zachodu słońca. Elementy w bajce powinny oddziaływać na percepcję słuchową, wzrokową i czuciową poprzez takie opisy jak np.: słyszysz szum morza, słyszysz szelest liści, widzisz spadające powoli płatki śniegu, czujesz ciepły piasek pod stopami lub wchodzisz do ciepłego morza.
Przykładowe bajki relaksacyjne to Bajka o małym kotku, Bajka o wróbelku, Bajka o małym niedźwiadku napisane przezMarię Molicką.
Bajka psychoedukacyjna
Bajka psychoedukacyjna ma za zadanie wprowadzić zmiany w zachowaniu dziecka, rozszerzyć jego świadomość. Możemy to uzyskać przedstawiając bohatera bajki, który ma problemy porównywalne do tych, z którymi zmaga się dziecko. Bohater bajki podsuwa myśl, dotyczącą rozwiązania problemu. Bajki te pokazują emocje oraz przyczyny, z których biorą początek. Pomagają one uporać się z lękami i sprostać stresującym okolicznościom. W bajkach psychoedukacyjnych występują metafory, które pomogą dzieciom zrozumieć uczucia i myśli. Bajkami tymi można posłużyć się, gdy występuje określony problem, np. złość, wstyd, strach lub osamotnienie. Odpowiednia bajka psychoedukacyjna może przywrócić dzieciom poczucie wartości i wiarę we własne siły.
Przykładowe bajki relaksacyjne: Maria Molicka Bajka o pajączku; Bajka o mróweczce.
Bajka psychoterapeutyczna
Bajki psychoterapeutyczne to szczególny rodzaj bajek terapeutycznych, gdyż dotyczy poważnych problemów. Przeznaczone są dla dzieci, które doświadczyły traumatycznego wydarzenia. Najbardziej bolesne przeżycia u dzieci związane są ze śmiercią bliskiej osoby, rozwodem rodziców czy przemocą w rodzinie. Bajki te skupiają się na emocjach dziecka, a nie na jego zachowaniu, tak jak to ma miejsce w przypadku bajek psychoedukacyjnych. Mają za zadanie zrekompensować brak lub niedostatek bezpieczeństwa, miłości i akceptacji.
Bajki psychoterapeutyczne są dłuższe, mają bardziej rozbudowany wątek niż bajki relaksacyjne i bajki psychoedukacyjne. Zawierają one, oprócz wzorów wykorzystanych w bajkach psychoedukacyjnych, elementy baśniowe. Bajka psychoterapeutyczna została rozszerzona o elementy, które mają na celu zredukowanie lęku związanego z trudnymi doświadczeniami. Jest to opowiadanie fantastyczne, w którym znajdują się wątki, zawierające sytuacje powodujące niepokój.
Przykładowe bajki psychoterapeutyczne: M. Molicka Księżycowy domek; Mrok i jego przyjaciele.
Inni autorzy bajek terapeutycznych:
vKatarzyna Szeliga Bajkoterapia, czyli jak z Guziołkiem tworzyć i wykorzystywać bajki i opowiadania w biblioterapii oraz rozwoju aktywności twórczej dziecka w wieku przedszkolnym
vAnna Kozłowska Zaczarowane bajki, które leczą dla dzieci i dorosłych
vDoris Brett Bajki, które leczą
Warto podkreślić, że bajki i baśnie, nie tylko te terapeutyczne, są przydatne także rodzicom. Mogą oni odnaleźć w nich dawno zapomniany świat i oglądać go oczyma swojego dziecka. Rodzice, którzy czytają bajki i baśnie swoim dzieciom, lepiej je rozumieją i wzmacniają więź poprzez rozmawianie i przeżywanie przygód bohaterów. Głośne czytanie dzieciom może być także bardzo skutecznym środkiem na stres rodziców i powodować zmniejszenie napięcia emocjonalnego oraz doskonałym sposobem na odpoczynek i relaks po dniu pełnym obowiązków.
„Czas spędzony na wspólnym czytaniu to najlepszy prezent dla dziecka i jego rodziców”
ROLA BAJKOTERAPII W ŻYCIU DZIECKA
Strach i lęk występują u wszystkich dzieci, są podstawowymi emocjami w rozwoju małego dziecka. Pojęcia te stosowane są często zamiennie, jednak stanowią odmienne stany emocjonalne. Strach jest emocją wrodzoną i pojawia się jako reakcja na czynnik zagrażający – ból, głośne dźwięki, ostre światło. Lęk natomiast nie jest związany z bólem czy bezpośrednim zagrożeniem. Jest procesem wewnętrznym i reakcją na stresującą sytuację.
Aby pomóc dzieciom w zwalczaniu lęków należy sięgnąć po oddzielną grupę bajek, którą reprezentują bajki terapeutyczne. Wykorzystywane są one w bajkoterapii. Bajki te są tak zbudowane i napisane, żeby dzieci znalazły w nich swoje uczucia i problemy, z którymi się zmagają. Bajki terapeutyczne pozwalają zrozumieć dzieciom, że problemy, z którymi się borykają dotyczą również innych dzieci oraz pokazują, że strach, smutek lub wstyd jest czymś zwyczajnym i naturalnym.
Bajki terapeutyczne wykorzystywane są w terapii dzieci w wieku 4–9 lat. Bohaterami bajek są najczęściej małe dzieci, zwierzęta lub zabawki, a świat ukazany jest z punktu widzenia dziecka. Wyróżniamy trzy rodzaje bajek terapeutycznych: relaksacyjną, psychoedukacyjną i psychoterapeutyczną.
Głównym celem bajek relaksacyjnych jest uspokojenie dziecka, natomiast zadaniem bajek psychoedukacyjnych i bajek psychoterapeutycznych jest zniwelowanie lęku poprzez stworzenie odpowiedniego klimatu (zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, atmosfera pełna ciepła i bliskości).
Bajka relaksacyjna
Bajka relaksacyjna oparta jest na wizualizacji, którą przeprowadza się w wyobraźni dzieci. Historia takiej bajki przedstawiona jest dziecku w miejscu znanym, które jest bezpieczne. Opowiadana jest spokojnie, co wywołuje stan rozluźnienia i wyciszenia. Pomocne okazują się opisy uroczych miejsc i przyjemnych wydarzeń związanych z lataniem, kąpielą w jeziorze, oglądaniem zachodu słońca. Elementy w bajce powinny oddziaływać na percepcję słuchową, wzrokową i czuciową poprzez takie opisy jak np.: słyszysz szum morza, słyszysz szelest liści, widzisz spadające powoli płatki śniegu, czujesz ciepły piasek pod stopami lub wchodzisz do ciepłego morza.
Przykładowe bajki relaksacyjne to Bajka o małym kotku, Bajka o wróbelku, Bajka o małym niedźwiadku napisane przezMarię Molicką.
Bajka psychoedukacyjna
Bajka psychoedukacyjna ma za zadanie wprowadzić zmiany w zachowaniu dziecka, rozszerzyć jego świadomość. Możemy to uzyskać przedstawiając bohatera bajki, który ma problemy porównywalne do tych, z którymi zmaga się dziecko. Bohater bajki podsuwa myśl, dotyczącą rozwiązania problemu. Bajki te pokazują emocje oraz przyczyny, z których biorą początek. Pomagają one uporać się z lękami i sprostać stresującym okolicznościom. W bajkach psychoedukacyjnych występują metafory, które pomogą dzieciom zrozumieć uczucia i myśli. Bajkami tymi można posłużyć się, gdy występuje określony problem, np. złość, wstyd, strach lub osamotnienie. Odpowiednia bajka psychoedukacyjna może przywrócić dzieciom poczucie wartości i wiarę we własne siły.
Przykładowe bajki relaksacyjne: Maria Molicka Bajka o pajączku; Bajka o mróweczce.
Bajka psychoterapeutyczna
Bajki psychoterapeutyczne to szczególny rodzaj bajek terapeutycznych, gdyż dotyczy poważnych problemów. Przeznaczone są dla dzieci, które doświadczyły traumatycznego wydarzenia. Najbardziej bolesne przeżycia u dzieci związane są ze śmiercią bliskiej osoby, rozwodem rodziców czy przemocą w rodzinie. Bajki te skupiają się na emocjach dziecka, a nie na jego zachowaniu, tak jak to ma miejsce w przypadku bajek psychoedukacyjnych. Mają za zadanie zrekompensować brak lub niedostatek bezpieczeństwa, miłości i akceptacji.
Bajki psychoterapeutyczne są dłuższe, mają bardziej rozbudowany wątek niż bajki relaksacyjne i bajki psychoedukacyjne. Zawierają one, oprócz wzorów wykorzystanych w bajkach psychoedukacyjnych, elementy baśniowe. Bajka psychoterapeutyczna została rozszerzona o elementy, które mają na celu zredukowanie lęku związanego z trudnymi doświadczeniami. Jest to opowiadanie fantastyczne, w którym znajdują się wątki, zawierające sytuacje powodujące niepokój.
Przykładowe bajki psychoterapeutyczne: M. Molicka Księżycowy domek; Mrok i jego przyjaciele.
Inni autorzy bajek terapeutycznych:
vKatarzyna Szeliga Bajkoterapia, czyli jak z Guziołkiem tworzyć i wykorzystywać bajki i opowiadania w biblioterapii oraz rozwoju aktywności twórczej dziecka w wieku przedszkolnym
vAnna Kozłowska Zaczarowane bajki, które leczą dla dzieci i dorosłych
vDoris Brett Bajki, które leczą
Warto podkreślić, że bajki i baśnie, nie tylko te terapeutyczne, są przydatne także rodzicom. Mogą oni odnaleźć w nich dawno zapomniany świat i oglądać go oczyma swojego dziecka. Rodzice, którzy czytają bajki i baśnie swoim dzieciom, lepiej je rozumieją i wzmacniają więź poprzez rozmawianie i przeżywanie przygód bohaterów. Głośne czytanie dzieciom może być także bardzo skutecznym środkiem na stres rodziców i powodować zmniejszenie napięcia emocjonalnego oraz doskonałym sposobem na odpoczynek i relaks po dniu pełnym obowiązków.
„Czas spędzony na wspólnym czytaniu to najlepszy prezent dla dziecka i jego rodziców”