Czynniki warunkujące lepsze wyniki w nauce w świetle badań prof. Johna Hattiego.

Zadania dla polskiej szkoły, które wynikają z analizy raportu profesora Hattiego i doświadczeń Centrum Edukacji Obywatelskiej, to doskonalenie współpracy nauczycieli. Może ono stanowić ścieżkę prowadzącą do rozwoju uczniów, upowszechnienia się profesjonalnej informacji zwrotnej w procesie uczenia się oraz przyswajania uczniom umiejętności „pracy we współpracy”.

Profesor John Hattie wyszedł z założenia, że najlepsze efekty w nauczaniu osiągniemy, gdy spojrzymy na uczenie się oczami uczniów. Profesor prowadził przez 15 lat badania, których celem było ustalenie, jakie czynniki mają największy wpływ na polepszenie efektów nauczania. Wśród czynników wpływających w największym stopniu na wyniki w nauce są: samoocena; ocena kształtująca; informacja zwrotna, relacje nauczyciel- uczeń; nauczanie oparte na rozwiązywaniu problemów; cele będące wyzwaniem; wpływ rówieśników; zaangażowanie rodziców; uczenie się małych grupach; motywacja; zadawanie pytań; stawianie oczekiwań; praca domowa; indywidualizacja nauczania, wielkość klasy; szkoły społeczne; dodatkowe programy nauczania; powtarzanie klasy; podział grupy wg zdolności; szkolenie nauczycieli; wiedza merytoryczna nauczycieli. Zaskakujące w badaniach okazały się wyniki, z których wynika, że niski wpływ ma na uczniów wykonywanie zadań domowych albo nikłe przełożenie merytorycznego przygotowania nauczyciela na efekty osiągnięte przez uczniów oraz słabe przełożenie indywidualizacji nauczania na postępy uczniów. Najważniejszym czynnikiem warunkującym powodzenie w nauce jest samoocena, czyli subiektywne spojrzenie na własną osobowość. Samoocena jest określana, jako zespół opinii, które odnosimy do własnej osoby. Samoocena to najważniejszy wyznacznik osobowości człowieka. Samoocenę można potraktować, jako względnie stabilną postawę wobec samego siebie. Każda postawa składa się z trzech komponentów; w kontekście samooceny mówi się o komponencie:

• poznawczym – przekonania i myśli dotyczące „ja” oraz standardy wartościowania własnej osoby;

• emocjonalnym – wyraża się on w poziomie szacunku i miłości do siebie samego;

• behawioralnym – zachowania wobec siebie, czyli stopień zaspokojenia własnych potrzeb, poziom asertywności w  relacjach z  innymi, tendencje samorealizacyjne, sposoby  autoprezentacji  oraz reakcje na niepowodzenia i stres.

Według Nathaniela Brandena (2007) wyróżnia się sześć filarów samooceny: świadomość, niezależność, prawość, celowość, asertywność oraz samoakceptacja. Ten ostatni filar jest szczególnie istotny, ponieważ wiąże się z jedną z postaw związanych z samooceną ogólną. Owe postawy to samoakceptacja i samoodtrącenie. Samoakceptację określa się, jako postawę nacechowaną wiarą, zaufaniem i szacunkiem dla samego siebie. Postawa taka sprawia, że jednostka może w pełni wykorzystywać swoje możliwości, a także potrafi skorygować swoje zachowanie pod wpływem innych. Docenia własne siły, dzięki czemu jest zdolna do wprowadzania zmian, wystarczająco odważna, by to zrobić, i w konsekwencji rozwija się. Osoby, które akceptują siebie, mają również pozytywne mniemanie o sobie i dobre samopoczucie. Przez samoodtrącenie rozumie się natomiast postawę wobec siebie łączącą się z przeżywaniem poczucia krzywdy, winy, poczucia niższości albo innych doznań związanych z pretensją i żalem do siebie. Osoba, u której przeważa postawa samoodtrącenia, nie docenia własnych sukcesów, a przecenia porażki, dąży do poniżenia siebie, czasem wręcz siebie nienawidzi. Często czuje się bezradna i ma przekonanie, że schemat z wczoraj należy powtórzyć jutro, dlatego trudniej jej dokonywać istotnych zmian i brać odpowiedzialność za własne życie.

Podsumowanie

Wprowadzanie oceniania kształtującego wiąże się przede wszystkim ze zmianą w podejściu do oceniania. Najpowszechniej stosowanym w szkole rodzajem oceny jest ocena sumująca, czyli wyrażona stopniem; podobną funkcję pełnią punkty, procenty czy różnego rodzaju symbole w kształceniu zintegrowanym, które uczeń może przekładać na stopnie. Dzięki ocenie sumującej możliwe jest porównywanie osiągnięć uczniów. W ocenianiu kształtującym istotny jest natomiast proces uczenia się i wspomaganie ucznia w tym procesie. Wynika to z podstawowego założenia – uczeń powinien zrozumieć, że istotą nauki w szkole jest zdobywanie wiedzy, nie zaś stopni. Jeśli zatem zaproponujemy uczniowi inną filozofię uczenia się, zwróć- my uwagę na sposób oceniania jego pracy. Jeżeli ten ostatni będzie dobrze pomyślany, pozwoli zmotywować młodzież do solidnej nauki. Uczniowie będą nie tylko rozwijać się intelektualnie, ale również ugruntowywać w sobie poczucie sprawczości, ponieważ dostrzegą, że mają wpływ na efektywność, z jaką przyswajają wiedzę. Niezależnie, jakie ocenianie stosujemy w  naszej pracy, pozostaje sprawą bezsporną, że należy poszukiwać metod wzmacniających efektywność systemu oceniania.

Opracowanie w oparciu o poniższa literaturę - Cichy Patrycja

Bibliografia:

1. Alternatywy myślenia o/dla edukacji, pod red. Kwiecińskiego Z., IBE 2000.

2. Black P., Harrison Ch., Lee C., Marshall B., Wiliam D., Jak oceniać, aby uczyć?, CEO, 2006

3. Branden N., Jak dobrze być sobą? O poczuciu własnej wartości, Gdańsk 2007

4. Czetwertyńska G., Ocenianie kształtujące - ocenianie sumujące. Ocenianie dla uczenia się - ocenianie uczenia się.

5. Gerstmann S., Psychologiczne podstawy oddziaływań wychowawczych, Nasza Księgarnia, Warszawa 1982.

6. Niebrzydowski L., Psychologia wychowawcza, samoświadomość, aktywność, stosunki interpersonalne, Warszawa  1989
7. Sterna D., Ocenianie kształtujące w praktyce, CEO, 2006.
8. www.ceo.org.pl („Ocenianie kształtujące” w  programie Szkoła z  Klasą, CEO i Gazeta Wyborcza)
9. www.szkolazklasa.pl, Szkoła z klasą jako strategia zmiany polskiej szkoły, IBI 2009.
10. Zaborowski Z., Psychospołeczne problemy wychowania, Nasza Księgarnia, Warszawa 1977.

---